“Məni məndən alan dünya…”

 

Məni məndən alan dünya — insan ömrünün ən acı, ən ağır fəlsəfi suallarından biridir. Dünya insanı bəzən özündən aparır, öz mənliyindən, öz yolundan, hətta öz varlığından uzaqlaşdırır. Bəs bu nədir? Dünya bizi necə “məndən alır”?

Tarix boyu düşünən insanlar, filosoflar, alimlər, şairlər eyni sual ətrafında dönüb-dolanıblar: İnsan öz varlığının sahibi ola bilirmi, yoxsa dünya bizi içimizdən oğurlayır?

Dünya insanı alır – həyatın sərt imtahanları ilə. Bəzən zamanın tufanı insanın ruhunu elə silkələyir ki, insan öz varlığını tanımaz hala düşür. Dünənki arzular unudulur, bu günün dərdləri ilə əvəz olunur.

Dünya insanı alır – mal, sərvət və hakimiyyət sevdası ilə. İnsan öz saf duyğularını itirir, xalis niyyətlərini dünyəvi mənafelərə dəyişir. Vəfanı unutdurur, qəlbi sərtləşdirir.

Dünya insanı alır – həsrət və ayrılıqlar ilə. Ən çox sevdiyini əldən alır, insanın ruhunda yaralar açır. Ən yaxınını itirən insan sanki özü də yarımçıq qalır.

Dünya insanı alır – zamanın amansızlığı ilə. Uşaqlıq safdır, gənclik ümiddir, lakin zaman insanın gözündə işığı da azaldır, saçında qar da salır. İnsanı özündən aparan təkcə dünya deyil, zamandır da.

Bəs vəfa hanı?
Dünya heç vaxt insana tam vəfa etməyib. Tarix bunu sübut edib. Dünyada taxt-tac sahibləri də, xalqın qəhrəmanları da, elmin dahiləri də, sözün ustadları da vəfanı axtarıblar. Lakin sonunda görünüb ki, bu dünya heç kimə vəfalı olmayıb.

Ancaq vəfa insandan insana qalan dəyərdir. Dünya alır, amma insan vəfa göstərməklə özünü qoruyur. Vəfa — dostluqda, sevgidə, ailədə, xalqına bağlılıqda, amalına sadiqlikdə özünü göstərir. Dünya səni sınağa çəkir, amma vəfan sənin içindəki əbədi gücdür.

Tarix boyu şəhidlərimiz, qəhrəmanlarımız, alimlərimiz, şairlərimiz vəfanın nümunəsi olublar. Onlar sübut ediblər ki, dünya insanı aldatsa da, vəfa insanı ucaldır.

Ona görə də məni məndən alan dünya əslində insanı sınayan bir meydandır. Hər kəs öz içindəki vəfanı qoruyub yaşatsa, dünya onu tam ala bilməz. Dünya fani, amma vəfa əbədidir.

“Məni məndən alan dünya…”

Məni məndən alan dünya – insanın öz mahiyyətindən uzaq düşməsi, ruhunun azadlığını itirməsi deməkdir. Dünya, əslində, bir aynadır; hər kəs bu aynada öz surətini görür, lakin çox vaxt bu surəti tanımır. Çünki insan bəzən öz ruhunu dünyanın səs-küyündə itirir, həqiqi “mən”ini unudur.

Filosofların dilində insan iki varlıqdan ibarətdir:

Bədən və maddi dünya ilə bağlı olan “mən” – dəyişkəndir, fanidir, zamana məhkumdur.

Ruh və dərin şüur ilə bağlı olan “mən” – əbədidir, safdır, Allahın nəfəsindən yaranandır.

Dünya insanı “məndən alanda” əslində maddi qayğılar, arzular, ehtiraslar onun ruhani dəyərlərini üstələyir. İnsan “mən”ini dünya həvəsində itirəndə, artıq öz həyatına yadlaşır. Ən böyük faciə də budur: özünə yadlaşmaq.

Tarix boyu Sokratdan Nəsimiyə, Füzulidən Camala qədər düşünənlər bu həqiqəti dərk ediblər. Onlar demişlər ki, dünyanı idarə etmək asandır, lakin öz “mən”ini qorumaq çətindir. Dünya alır, amma ruhunu qoruyan, vəfaya bağlı qalan insan həqiqi mənada qalib olur.

Vəfa nədir?
Vəfa – dünyanın sınaqlarına baxmayaraq, öz ruhunu satmamaq, öz dəyərlərinə sadiq qalmaqdır. Vəfa – əzəli və əbədi olanı, yəni həqiqəti seçməkdir. Dünya səni yalanla, şöhrətlə, güclə aldatmağa çalışar, lakin vəfalı insan öz vicdanının, ruhunun səsini dinləyər.

Dünya insana vəfa etməz. Tarixdə heç kimə vəfalı olmamışdır. İmperiyalar çöküb, saraylar yerlə-yeksan olub, sərvətlər külə dönüb. Ancaq bir şey qalıb: insanın qoyduğu iz, onun sadiqliyi, vəfası, ruhunun böyüklüyü.

İnsanı “məndən alan dünya” ilə “məni mən edən ruh” arasında incə bir mübarizə var. Bu mübarizədə qalib gəlmək üçün insan özünü tanımalı, öz ruhunun dərinliklərinə enməlidir. Əks halda, o, dünyanın oyuncağına çevrilər.

Əslində, dünya insana verilmiş bir imtahandır.

Kimisi bu imtahanda mal, şöhrət, hakimiyyət arxasınca gedərək özünü itirir.

Kimisi isə həqiqəti, vəfanı, mənəviyyatı seçərək öz “mən”ini qoruyur.

Dünya fanidir, vəfa əbədidir.
Məni məndən alan dünya yalnız zahiri “mən”i apara bilər. Amma ruhun dərinliklərində gizlənən həqiqi “mən”i qoruyan insanı heç bir dünya ala bilməz.

İmza:Pərvanə Salmanqızı