Odlar yurdunin odlu rəqsləri
Odlar yurdunin odlu rəqsləri
Rəqsin dili hamı üçün başa düşüləndir. Onu tərcümə etməyə qətiyyən ehtiyac yoxdur. Rəqs sənəti xalqın adət-ənənələrindən danışır. Şöhrətini dünyaya yayır. Belə bir məsuliyyətli işə sadiq olan Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblı 54 ildir ki, xalq mədəniyyətini inkişaf etməyə xidmət edir. 2022-ci ilin noyabrında Türk Dövlətləri Təşkilatının Səmərqənd Zirvə Toplantısı çərçivəsində keçirilən konsertdə və 2023-cü ilin mayında Mükərəmmə Turğunboyevanın anadan olmasının 110 illiyi tədbirində bu ansambl öz rəqsləri ilə iştirak edib. Ansambl bu il aprelin 25-30-da Xivə şəhərində keçirilən II beynəlxalq “Ləzgi” rəqs festivalında iştirak etməklə fəxri birinci yerə layiq görülüblər. Söhbətimiz ansamblın bədii rəhbəri, Xalq artisti Rüfət Xalilzadə ilə olacaq. 2018-ci ildən məzkür rəqs ansamliyə Rüfət Xəlilzadə rəhbərlik edir.
Rüfət müəllim, Azərbaycan xalq rəqslərinin tarixindən danişsaniz.
Azərbaycan xalq rəqslərinin kökləri çox qədimlərə gedib çıxır. Xalq rəqslərimizin ilk nümunələri Qobustan qayaların lövhələrdə təsvir olunan Yalla rəqsləridir. Qobustan qayalarının 15 min illik tarixi var. Azərbaycan xalq rəqslərində bizə məlum olan 24 müxtəlif ritm var. Azərbaycan xalq rəqsləri cəməviy, yəni yalla, cüft və solo rəqslərdən ibarətdir. Azərbaycan xalq rəqsləri müəyyən tarixi dəvrni keçib.
Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblı necə təşkil olunub?
İlk dəfə xalq mahnı və rəqs ansamblı böyük bəstəkar Üzeyirbəy Hojibəyov tərəfindən yaradılmışdır. Məlumdur ki, Üzeyir Hacibəyov ilk Şərq simfoniyasını yaratmış, “Əsli və Kərim”, “Layli və Məcnun”, “Arşın mal alan” kimi musiqi əsərləri yazmışdır. İstedadlı rəqs ustası Əlibaba müəllim Abdullayev Üzeyir Hacibəyovun yaratdığı dövlət mahnı və rəqs ansamblına dəvət olunub. O vaxt peşəkar rəqs ansamblı yox idi. Ansambldakı fəaliyyəti dövründə Əlibaba Abdullayev Azərbaycan rəqs məktəbinin böyük nümayəndəsi hesab olunur. Həmçinin Əmina Dilbazi, Qorxmaz Qurbanov kimi ustad sənətkarlar incəsənət məktəblərinin ansamblının təşkilində xidmət göstərmişlər. Belə ki, Azərbaycan dövlət rəqs ansamblı 1970-ci ildə Əlibaba Abdullayev tərəfindən yaradılmışdır.
2018-ci ildən bu ansamblin bədii rəhbərisiniz. Fəaliyyətinizdən danişsanız.
Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblının bədii rəhbəri işlədiyim müddətdə yox olmaqda olan bir sıra xalq rəqslərinin, əsasən də milli rəqslərin dirçəldilməsinə diqqət yetirmişəm. Əvvəlki bədii rəhbər müasirliyi təbliğ edən rəqslər səhnələşdirib. Amma xalq rəqslərimizi inkişaf etdirə bilmədi. Bildiyiniz kimi, musiqimiz simli, dəmli və zərb alətləri ilə ifa olunur. Əsas qayəmiz rəqslər vasitəsilə milli müsiqilarımızı, geyimlərimizi, adət-ənənələrimizi saxlamaq, yaşatmaqdır. Bizim hazırladığımız verilişlər digər verilişlərdən milli mənsubiyyətinə görə fərqlənir. Yeni səhnəyə qoyulan rəqslər arasında “Tənzərə”, “Qaladan qalaya”, “Misri”, “Qaytağı”, “Şələqoy” rəqsləri musiqisi, hərəkət ardıcıllığı ilə seçilir. Onlarda milli geyimlərimizdən, ritmlərimizdən istifadə olunub. Milli sərvətimiz olan rəqslərimizi qoruyub saxlamaq bizim borcumuzdur. Qafqazda ilk dəfə olaraq xalq dastanları əsasında milli “Koroğlu” baletini yaratdıq. Bu balet vətənpərvərlik və cəsarət ideyalarına əsaslanır. Balet hərəkətləri rəqs üslubunda səhnələşdirilib.
Sizin “Qaytağı” rəqsinizin bəzən Ləzginka raqsi ilə yanılışdirirlər. İki rəqs arasında hansı fərqlər var?
“Qaytağı” rəqsi Oğuz boylarının ən qədim rəqslərindəndir. Rəqsin adı bu boy ilə bağlıdır. Oğuz boyundan olan qayılar Azərbaycanın dağlıq bölgələrində yaşayırdılar. Ovçuluqla dolanırdılar. Bu rəqsdə Qayıların xarakterləri də öz əksini tapıb. Rəqsimizdə ayaq hərəkətlərinə daha çox önəm verilir və qolları ilə qollarını açanda qartala oxşayır. Bu rəqsin digər əsas elementi cəsarət, ehtirasla yerimək, qeyri-adi fəndlər etmək və ən əsası ciddilikdir. Qafqaz xalqlarının əksəriyyəti bu rəqs ritmlərindən istifadə edir. Lakin hər Qafqaz ritminin öz adı yoxdur. Ona görə də bu ritm “Ləzginka” adlanır. Halbuki Qaytağı rəqsi ləzginka deyil, bizim milli rəqsimizdir. Qaytağı rəqsi ritmik olaraq digər Qafqaz rəqslərinə bənzəyir.
Lakin, onun musiqisi nağmələrində Şərq motivlərindən istifadə etmişdir. Ona görə də bu rəqs ləzginkadan tamamilə fərqlidir. Bu rəqs musiqisi bir çox bəstəkarlar tərəfindən yazılmışdır. Nümunə olaraq Üzeyir Hocibəyov, maestro Niyazi, Tofiq Quliyev, Fikrət Əmirov kimi məşhur sənətkarların “Qaytağı”larını göstərmək olar.
Kişi və qadın rəqslərinin xüsusiyyətləri hasılərdır?
Təbii ki, xalq rəqslərinin səhnələşdirilməsində həmin xalqın gənc oğlan və qızlarının adət-ənənələri, xarakterləri böyük əhəmiyyət kəsb edir. Qadın rəqsləri, Tərəkəmə, Uzundərə rəqsləri, kişi rəqsləri, Qocalı, Qazaxi rəqsləri icazə verilir
Kişi rəqslərində gənclərə xas olan cəsarət, igidlik, solaxaylıq keyfiyyətlərini əks etdirməyə çalışırıq. Oğlanların rəqslərinin məzmunu güc, dözümlülük, cəsarət xüsusiyyətləri ilə bir-biri ilə rəqabət kimi başa düşülə bilər. Gənc kişilərin rəqslərində fərqli hərəkətlər – ayaqların ucunda yeriməsi, tullanan kimi arxaya fırlanması hər bir insanı heyrətləndirəcək. Gənclər öz hərəkətləri ilə “mən səndən daha cəsur və güclüyəm” deyə “danışırlar”. Oğlanların rəqslərində igidlik rəmzi olan qartal rəmzini ifadə edirik. Çünki tarixdə böyük Səlcuqlu imperiyasının simvolu ikibaşlı qartal kimi təsvir edilir. Rəqslərdə gənclər qollarını açıb sanki səmada uçurlar.
Qadınların rəqslərinə gəlincə, onlar ceyran kimi zəriflik və incəliklə rəqs edirlər. Hərəkətlərində təmkin, zəriflik, şərəf öz əksini tapır. Onlar yumşaq nəvaziş və incəlik ifadə edirlər. Onda heç bir ehtiras görmürsiz.
Ansamblınızın gələcək planları haqqında qısaca məlumat versaniz.
Azərbaycan peşəkar səhnə rəqsləri mərhələ-mərhələ inkişaf etdirilir. Musiqişünas Rauf Bəhramlı “Azərbaycanın xalq rəqsləri” kitabını bizə hədiyyə etdi. Kitabda 400-dən çox rəqs istinadını ehtiva edir. Məncə, Azərbaycan xalq rəqslərinin cəmi 5-6 faizi səhnəyə qoyulur. Gələcək hədəflərimiz itirilmiş rəqslərimizi canlandırmaqdır. Rəqs xətləri, hərəkət texnikaları yaxşı aranjimanlı musiqi ilə düzəldilib cilalanmalı və tamaşaçıların ixtiyarına buraxılmalıdır. Bu baxımdan sənət adamları ölkəmizin mədəniyyətinə ciddi xidmət etməlidirlər. Ansamblımiz Türkiyə, Çin, Rusiya, İordaniyadə çıxış edib. Xalqımızın milli mədəniyyətini əks etdirən rəqslərimizi bir çox başqa ölkələrdə də zənginləşdirmək, dünyanın başqa ölkələrində də konsertlər keçirmək niyyətindəyik.
Bu yaxınlarda köhnə Xivədə keçirilən “Ləzgi” beynəlxalq rəqs festivalında 1-ci yer tutmağınız münasibətilə sizi təbrik edirik, festivalla bağlı təəssüratlarınızı bölüşün.
Çox sağ olun. Bu, bizim ümumi qələbəmizdir. Çünki özbək və Azərbaycan xalqı əslində bir millətdir. Mədəniyyətimiz, adət-ənənəmiz, dinimiz eynidir. Biz bu festivalda “Mənim Azərbaycanım” və “Qaytağı” rəqsləri ilə iştirak etdik. Bizə 1-ci yeri verdiyiniz üçün təşəkkür edirik. Bu müsabiqə bir çox xalqların milli rəqsini yaşatmağa xidmət edir.
Qardaş rəqs ansamblına gələcək işlərində uğurlar arzulayırıq.
Söhbətləşdi: Ziyodulla Həmidullayev
Əlişir Nəvai adına Daşkənd dövlət özbək dili və ədəbiyyatı universitetin tələbəsi
Güli Nigor (Gülchehra Juraeva)nın yazıları
XASİYYƏT RÜSTƏMOVANIN YAZILARI
>>>> ƏN ÇOX OXUNAN HEKAYƏ <<<<
Mustafa Müseyiboğlu adına kitabxana
===============================================
<<<< WWW.YAZARLAR.AZ və WWW.USTAC.AZ >>>>
Əlaqə: Tel: (+994) 70-390-39-93 E-mail: zauryazar@mail.ru