Nadir Şah Əfşar – Şərqin Qılıncı, Türk Dünyasının Qüruru

 

Tarixin yaddaşında silinməz iz buraxan şəxsiyyətlər var ki, onların adı keçdikcə zaman belə ehtiramla dayanır. O adlardan biri də Nadir Şah Əfşardır – igid sərkərdə, zəka sahibi, dövlət qurucusu və Türk dünyasının əbədi qüruru.

Nadirqulu bəy, sonralar tarix səhnəsinə Nadir Şah Əfşar olaraq çıxdı. O, təkcə Əfşar imperiyasının banisi yox, həm də bir millətin qürur simvoluna çevrildi. Uzaqgörənliyi, hərbi dahi strategiyaları və əyilməz iradəsi ilə yüz illərlə möhkəmlənmiş düşmənləri diz çökdürən bu şəxsiyyətə tarix “Şərqin Napoleonu”, “İkinci Makedoniyalı İsgəndər”, “Şərqin Qılıncı” kimi epitetlər verdi.

Əfşar imperiyasının təməlini atan bu dahi sərkərdə, dağılan Səfəvilər dövlətinin küllərindən güclü bir imperiya yaratdı. Təkcə coğrafiyalara deyil, insanların ruhuna da hökm etdi. Onun zəfərləri təkcə torpaq qazanmaq deyil, həm də birliyin, vəhdətin və Türk ruhunun yenidən dirçəlməsi idi.

O, bir dövrdə gəldi ki, cəmiyyət öz liderini axtarırdı. Nadir isə təkcə lider olmadı, ümid, dirəniş və azadlığın simvoluna çevrildi. O, zülm qarşısında əyilmədi, sarsılmış dövlətin təməl daşlarını bir-bir möhkəmləndirdi və Türkün ruhuna can verdi.

Tarixdə onu həm də Təhmasibqulu xan adı ilə tanıyırlar – bu adlar, bu şəxsiyyətin keçdiyi mərhələlərin rəmzidir. O, bir bəy olaraq başladı, xalqının içindən çıxdı və bir imperiyanın şahına çevrildi. Lakin taxt onu dəyişmədi. O, həmişə xalqının əsgəri olaraq qaldı.

Nadir Şahın həyatı – gücün, zəkanın, iradənin və vətən sevgisinin təntənəsidir. Onun adı gələcək nəsillərə, bir millətin əyilməz ruhunun timsalı kimi əmanət qaldı.

Bu gün Nadir Şahı anmaq, təkcə bir tarix şəxsiyyətini yada salmaq deyil – bu, millət olaraq kimliyimizi, birliyimizi və qürurumuzu xatırlamaqdır.

Əgər bu torpaqlarda hürriyət varsa, əgər bu millətin alnı açıqsa – bunda Nadir Şah Əfşar kimi qəhrəmanların ruhu yaşayır!

 

Nadir Şah Əfşarın Zəfər Yolu – Xalqdan Şaha, Şahdan Əfsanəyə

Nadir Şahın həyatı adi bir sərkərdənin taleyi deyildi. Bu, bir millətin sınmış ruhunu ayağa qaldıran bir qəhrəmanın dastanıdır. O, Səfəvilər dövlətinin süqutundan sonra yaranmış xaos və parçalanmanı fürsət saymadı, məsuliyyət bildi. Onun məqsədi taxt-tac yox, xalqının birliyini bərpa etmək idi.

Əfşar imperiyasının təməlini qoyan Nadir Şah, İran, Azərbaycan, Dağıstan, Orta Asiya və Hindistana qədər böyük bir coğrafiyanı birləşdirərək türkdilli və farsdilli xalqları eyni bayraq altında birləşdirdi. Onun adı, bu geniş torpaqlarda nizamın, ədalətin və intizamın rəmzinə çevrildi.

Hind Yürüşü və Dehlidə Zəfər

Nadir Şahın ən möhtəşəm zəfərlərindən biri də 1739-cu ildə Hindistan səfəri oldu. Dehlidəki zənginlikləri ələ keçirən Nadir, “Koh-i Nûr” almazı və “Tavus Taxtı”nı da öz imperiyasına gətirərək tarixdə iz qoydu. Amma o, zəfəri yalnız qənimətlə deyil, xalqına verdiyi güvən və nüfuzla ölçürdü.

Dərbənddən Orta Asiyaya – Taktikanın Ustadı

O, təkcə cəsarətli deyil, dahiyanə strateji düşüncəsi ilə döyüş meydanlarında möcüzələr yaradan bir komandan idi. Dərbəndin fəthi ilə Qafqazda möhkəmləndi, Xorasan və Mərkəzi Asiyada həyata keçirdiyi hərbi kampaniyalarla əbədi düşmənləri sarsıtdı. Onun süvari dəstələri, düşmənin qəlbinə qorxu, öz əsgərlərinin qəlbinə isə güvən bəxş edirdi.

Yalnız Şah yox, Dövlət Ağılı

Nadir Şah yalnız döyüşçü deyildi. O, dövlət idarəçiliyində, vergi sisteminin sadələşdirilməsində, ordu islahatlarında və dini tolerantlıqda öz zamanının çoxundan irəli idi. O, şiə və sünni qarşıdurmalarına son qoymağa çalışaraq müsəlman xalqları birləşdirməyə çalışırdı. Bəlkə də onun ən böyük mübarizəsi silahla yox, fərqli düşüncələri bir araya gətirməklə apardığı vəhdət savaşları idi.

Sonu – Qəhrəmanların Payı

Daxili xəyanətlər, saray oyunları və təəssüf ki, tariximizin acı reallığı Nadir Şahın dəhşətli şəkildə sui-qəsdə qurban getməsi ilə nəticələndi. Lakin o öldü, adı ölmədi. Onun adı bu gün də qəhrəmanlıq, azadlıq və gücün simvolu olaraq yaşayır.

—

Nadir Şah Əfşar – tarixin səssiz divarlarına həkk olunmuş bir gurultudur.
Onu anmaq – keçmişə boylanmaq yox, gələcəyə ümidlə baxmaqdır.

 

Tarixçilər Nadir Şah haqqında nə deyirlər?

Prof. Əli Qafarlı (tarixçi):
“Nadir Şah dövrü — Azərbaycan və İran tarixində güc balansının dəyişdiyi, milli ruhun oyanış yaşadığı dövrdür. Onun döyüş taktikaları Napoleon və Makedoniyalı İsgəndərlə müqayisə ediləcək səviyyədədir. Nadir Şah sadəcə imperiya qurmadı, həm də xalqına güvən aşıladı.”

Dr. Ziya Hüseynli (siyasi tarix üzrə mütəxəssis):
“Nadir Şahın əsas mübarizəsi torpaq uğrunda deyil, milli suverenlik uğrunda idi. O, bir dövlətin deyil, bir ideyanın daşıyıcısı idi – ‘birlikdə güc var’. Onun dini tolerantlıq çağırışları bu gün üçün belə nümunə ola bilər.”

Tarixçi Məhəmməd Səlimov:
“Əgər Səfəvilər mədəniyyətin sütunlarını qurduqsa, Nadir Şah o sütunları əyilməyə qoymadı. Onun sayəsində Türk dünyası yenidən başını dik tuta bildi.”

 

Xalqın Dilindən – Nadir Şahın Ruhunu Yaşadan Sözlər

“Biz bir övladımıza ad seçəndə, babamızın dediyi söz yadımıza düşür: “Ad qoyun Nadir, çünki Nadir bir xalqın əyilməyən belidir.”
— Şərqazər kəndindən Ağaəli dayı (80 yaş)

“Məktəbdə tarix öyrəndik, amma Nadir Şahı tanıdıqca özümüzü tanıdıq. Bizdən olanın nələrə qadir olduğunu anladıq.”
— Gəncə şəhərindən Şəfa xanım, tarix müəllimi

“Zaman dəyişir, amma Nadir Şahın ruhu dəyişmir. Qəhrəmanlığa susayan bir millətik, bizə hər zaman Nadirlər lazımdır!”
— Bakıdan tələbə Elgün Məmmədli

“Onun adı bizdə dua kimi çəkilir. Əsgər olanda əlimi sinəmə qoyub demişdim: “Ey Nadirin ruhu, bu torpaq sənə əmanətdir.”
— Vətən müharibəsi qazisi, Tovuzdan Elşən bəy

 

Son Söz əvəzi – Xatırlamağın Gücü

Nadir Şah Əfşar – təkcə keçmiş deyil, bu gün və gələcəyin ruhudur. Onu xatırlamaq tarixə səcdə deyil, gələcəyə and içməkdir. Onun ruhu bu torpaqlarda nə qədər yaşayırsa, azadlıq da o qədər canlıdır!

 

Bu yazı Pərvanə Salmanqızı imzası ilə tarix və kimlik şüurunu oyatmaq istəyən hər bir qəlbə ithaf olunur.