Ey insan, aynaya bax – cismindəki cananı gör…

Tarixin ən qədim çağlarından bəri insan öz mənşəyini, varlığının sirrini və kainatdakı yerini anlamağa çalışmışdır. Daş kitabələrdən gil lövhələrə, pəri simvollarından ilahi mətnlərə qədər hər dövrün insanı özünə eyni sualı ünvanlamışdır: “Mən kiməm?” Bu sualın cavabı min illər boyunca dəyişsə də, bir həqiqət dəyişməz qalmışdır – insanın ən böyük axtarışı özündə gizlənmişdir.

Ayna qarşısında dayanan hər bir insan, əslində, yalnız bir fiziki surət görmür. Ayna – sükutun içində danışan müəllimdir; həm keçmişi, həm də gələcəyi özündə cəmləyən bir şahiddir. Biz aynaya baxanda yalnız öz cildimizi deyil, içimizdə əsrlərin yaddaşını, ata-babalarımızın izlərini, ruhumuzda kök salmış qədim mifləri, döyüşlərdən, talelərdən, sevgi və ayrılıqlardan süzülən işığı görürük.

Bəlkə də Odlar Yurdunda yanan ilk ocaqdan bəri insan öz içində iki aləmi daşıyır: cismin faniliyi və ruhun əbədiliyi. Cisim – torpaqdan, küləklərdən, zamanın yüklərindən yoğrulmuş bir qabdır. Ruh isə – ən dərin qatında nurdan yaranan, yol boyu sınsa da, hər dəfə yenidən dirçələn bir canandır.

Tarixin bir çox böyük şəxsiyyətləri, müdrikləri və sufiləri insanın daxili dünyasını ən böyük hakimiyyət, ən böyük sərvət adlandırıblar. Çünki özünü tanıyan insan dünyanı da tanıyır. Qaranlığını qəbul edən işığının qədrini bilir. Zəifliyini dərk edən gücünün mahiyyətini anlayır. Zaman keçdikcə medeniyyətlər dəyişir, sərhədlər çəkilir və pozulur, ancaq bir həqiqət dəyişmir: insanın öz içində daşıdığı o ilahi qığılcım heç zaman sönmür.

Elə bu səbəbdən deyilib: “Ey insan, aynaya bax – cismindəki cananı gör.”
Çünki öz içindəki cananı gördükdən sonra nə keçmiş səni kölgəsi ilə əzir, nə gələcək qaranlıq görünür. Öz ruhunu tanıyan insan üçün hətta tarix də yeni bir dərinlik, yeni bir mənaya çevrilir. O zaman anlayırsan ki, sən yalnız bu günün övladı deyilsən – əsrlərin çiynində, nəsillərin nəfəsində, yaddaşın sonsuz ardıcıllığında formalaşmış bir varlıqsan.

Və bir gün yenidən aynanın qarşısında dayananda sanki sükutun arxasından bir pıçıltı eşidirsən:
“Sən təkcə cismin deyilsən. Sənin içində bir canan var. Onu tanı, onu sev, onu yaşat.”

Müəllif hüquqları qorunur:
Pərvanə Salmanqızı